Invoering
Duurzaam voedsel verbouwen (By Roman Synkevych on unsplash.com)
De onhoudbaarheid van het huidige paradigma van geïndustrialiseerde landbouw heeft verschillende gevolgen, zoals het verlies van bodemproductiviteit, water- en luchtverontreiniging en het verlies van biodiversiteit. FAO schat dat de vraag naar voedsel de komende decennia met 60% zal toenemen als gevolg van de toename van de bevolking en de economische groei. Gezien deze realiteit is een paradigmaverschuiving voor de landbouw noodzakelijk.
Duurzame landbouw komt naar voren als een alternatief voor het huidige model en heeft tot doel de economische winstgevendheid van landbouwbedrijven te waarborgen en tegelijkertijd de bescherming van het ecosysteem, de vermindering van de milieueffecten en een wereldwijde voedselzekerheid voor iedereen te waarborgen. Er zijn enkele soorten duurzame landbouw die in de loop der jaren zijn ontwikkeld, namelijk biologische landbouw, biodynamische landbouw, natuurlijke landbouw en permacultuur.
Dit sessieplan is bedoeld om studenten in staat te stellen na te denken over de negatieve effecten veroorzaakt door de huidige geïndustrialiseerde landbouw en kritisch na te denken over enkele alternatieven voor duurzame landbouw.
Leerdoelen
- De leerling kent de principes van duurzame landbouw.
- De leerling begrijpt de noodzaak van duurzame landbouw om honger en ondervoeding wereldwijd te bestrijden en kent andere strategieën om honger, ondervoeding en slechte voeding te bestrijden.
- De leerling kan communiceren over de problemen en verbanden tussen het bestrijden van honger en het bevorderen van duurzame landbouw.
- De leerling kan reflecteren over zijn eigen waarden en omgaan met uiteenlopende waarden, attitudes en strategieën met betrekking tot het bestrijden van honger en ondervoeding en het bevorderen van duurzame landbouw.
- De leerling is in staat om persoonlijk en lokaal acties te evalueren en uit te voeren om duurzame landbouw te promoten.
- De leerling kan zijn productie- en consumptiepraktijken veranderen om bij te dragen aan de strijd tegen honger en de bevordering van duurzame landbouw.
- Competentie in systeemdenken
- Kritische denkcompetentie
Instructies
Stap 1) Introductie (10 minuten)
- Begin de sessie met uitleg over de reikwijdte van het project of het onderwijsproces in kwestie. De SDG 2 verwijst naar het uitroeien van honger - toon de korte video om de SDG uit de bronnen-sectie te introduceren.
- Introduceer de SDG kort door middel van een korte inleidende reflectie op basis van de video:
Zorgen voor duurzame voedselproductiesystemen en veerkrachtige landbouwpraktijken implementeren die de productiviteit en productie verhogen, ecosystemen helpen behouden, het aanpassingsvermogen aan klimaatverandering versterken en de land- en bodemkwaliteit geleidelijk verbeteren, is een van de doelstellingen die nodig zijn om honger uit te roeien. Denk je dat de huidige landbouwpraktijken duurzaam zijn?
Stap 2) Gevolgen van monocultuur/geïndustrialiseerde landbouw (25 minuten)
Toon verschillende afbeeldingen van gezonde, rijke en diverse ecosystemen en monocultuurgewassen / geïndustrialiseerde landbouw (enkele voorbeelden in het gedeelte over hulpbronnen).
Vraag de leerlingen: Wat zie je? Wat hebben deze systemen gemeen? Wat zijn hun verschillen?
Groepswerk
Verdeel de klas in 4 groepen en laat ze de volgende vragen beantwoorden:
- Hoe voorkomen landbouwers dat gewassen worden beschadigd of vernietigd door ongedierte?
- Wat kan er aan de grond worden toegevoegd om planten sneller te laten groeien?
- Hoe krijgen gewassen behalve regen ook water? (irrigatie) Wat is er nodig om water door irrigatiesystemen te transporteren?
- Welke machines gebruiken boeren om akkerland te beheren? Wat drijft die machines aan?
- Welke impact kunnen deze praktijken hebben op het milieu (bodem, water, atmosfeer, biodiversiteit, ...)?
- Denk je dat dit soort praktijken duurzaam is? Waarom?
Reflectie
- Vraag de leerlingen om hun gedachten over het onderwerp te delen.
- Geef een kort overzicht van de gevolgen van monocultuur en geïndustrialiseerde landbouw voor het milieu en de samenleving.
Stap 3) Analyse en presentatie van soorten duurzame landbouw (75 minuten)
Is er een alternatief voor monocultuur en geïndustrialiseerde landbouw? - Verdeel de klas en leg uit dat elke groep een ander type landbouw zal bestuderen (vind de studiecases in de notitie voor docenten) en maak er op een creatieve manier een presentatie van door de volgende vragen te beantwoorden:
- Wat is dit voor landbouw?
- WWat zijn de voordelen van dit type landbouw? Wat zijn de negatieve aspecten?
- Door de bevolkingsgroei en de verwachte economische groei in de komende decennia zal de landbouw sterk onder druk komen te staan. Denk je dat duurzame landbouw deze uitdaging aankan? Waarom? Hoe?
- Hoe kunnen jouw persoonlijke keuzes als consument bijdragen aan het bevorderen van duurzame landbouw?
Verdeel de vier soorten duurzame landbouw: biologische landbouw; Biodynamische landbouw; Natuurlijke landbouw; Permacultuur.
Enkele voorbeelden van creatieve presentatie-ideeën kunnen zijn: een rollenspel; een korte video; een poster;...
Stap 4) Conclusie(10 minuten)
Sluit de sessie af met uitleg over wat duurzame landbouw inhoudt en systematiseert de kennis over de door de studenten bestudeerde soorten duurzame landbouw.
- OPROEP TOT ACTIE 1
Evaluatie van de duurzaamheid van een lokale boerderij - Om te onderzoeken hoe duurzame praktijken worden geïmplementeerd, zullen studenten een lokale tuin of een boerderij bezoeken. Studenten zullen van tevoren duurzame landbouwtechnieken onderzoeken en een checklist maken met aspecten van landbouw (bv. Watergebruik, plaagbestrijding, afvalbeheer) en een lijst met vragen voor de boer over methoden (bv. schadelijke gewassen Gebruikt u pesticiden?). De leerlingen maken aantekeningen van de reacties van de boer. Na de reis schrijven de studenten een reflectie waarin wordt uitgelegd welke benaderingen de boerderij heeft gevolgd en waarom, hoe duurzaam die benaderingen zijn en wat er kan worden gedaan om de boerderij duurzamer te maken.
- OPROEP TOT ACTIE 2
Duurzaam ontwerpproject (wetenschap) Studenten zullen onderzoek doen naar verschillende duurzame landbouwbenaderingen, zoals biologische landbouw of permacultuur, en een plan ontwerpen voor een duurzame tuin of boerderij in hun buurt. Ze kunnen hun werk delen met lokale autoriteiten om het bewustzijn voor deze praktijk te vergroten en hoe het de gemeenschap ten goede kan komen.
Notities voor docenten
Geschatte totale duur: 2 uur + Oproep tot actie
Voorbereiding
De facilitators kunnen op de volgende websites zoeken naar meer informatie over de verschillende soorten duurzame landbouw:
- Organische landbouw: http://www.fao.org/organicag/oa-home/en/
- Biodynamische landbouw: https://www.biodynamics.com/what-is-biodynamics
- Natuurlijke landbouw: https://shumei-international.org/
- Permacultuur: https://permaculture.org.uk
Variaties
- Als de meeste leerlingen de antwoorden niet kennen, neem dan even de tijd om de informatie op internet te doorzoeken. Pas op dat je niet te veel tijd geeft, het zou niet effectief zijn. Hier enkele links waar ze naar informatie kunnen zoeken:
- Als alternatief kunnen facilitators het deel van de documentaire 'Tomorrow' laten zien dat verband houdt met landbouw of leerlingen vragen de documentaire te bekijken en samen te vatten.
- In plaats van de werkgroepen tijdens de les te doen, kunnen studenten naar elk type duurzame landbouw als huiswerk zoeken en hun onderzoek in een volgende sessie presenteren..
Verdere informatie
Geïndustrialiseerde landbouw
Na het einde van de Tweede Wereldoorlog veranderde de landbouwsector ingrijpend. De landbouwproductiviteit nam toe door de ontwikkeling van nieuwe technologieën, mechanisatie, toenemend gebruik van chemicaliën, specialisatie en overheidsbeleid dat de maximalisatie van de productie en de verlaging van voedselprijzen bevorderde. Door deze veranderingen konden minder boeren meer voedsel produceren tegen lagere prijzen.
Hoewel deze ontwikkelingen veel positieve effecten hebben gehad en veel risico's in de landbouw hebben verminderd, veroorzaken ze ook aanzienlijke milieu- en sociale kosten, zoals:
- Afname van de bodemproductiviteit en verlies van bovengrond door wind- en watererosie;
- Overmatig gebruik van oppervlakte- en grondwater voor irrigatie;
- Verontreiniging van grondwater door meststoffen en pesticiden;
- Luchtverontreiniging en de uitstoot van broeikasgassen, die op hun beurt weer bijdragen aan klimaatverandering;
- Verlies van biodiversiteit en dieren in het wild als gevolg van veranderingen in landgebruik;
- Vermindering van genetische diversiteit door afhankelijkheid van uniforme gewassen en veehouderijrassen;
- Verwaarlozing van de leef- en werkomstandigheden van landarbeiders;
- Nieuwe bedreigingen voor de menselijke gezondheid en veiligheid door de verspreiding van nieuwe ziekten;
- Concentratie van marktmacht in enkele agrovoedingsindustrieën;
- Het uiteenvallen van plattelandsgemeenschappen.
Duurzame landbouw
De hoge niveaus van honger en ondervoeding die wereldwijd nog steeds bestaan en de niet-duurzame menselijke activiteit vormen een grote uitdaging voor de landbouw. Met de toename van de bevolking en veranderingen in het voedingspatroon in de komende decennia, wordt verwacht dat de landbouw zijn productie tegen 2050 met 60% zal moeten verhogen. Tegelijkertijd wordt ongeveer 1/3 van het geproduceerde voedsel (1,3 miljard ton/jaar) wordt in de hele toeleveringsketen verspild, met enorme financiële en milieukosten tot gevolg.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, komt duurzame landbouw naar voren als een alternatief dat tot doel heeft bij te dragen aan het voeden van gezonde ecosystemen en het ondersteunen van het duurzame beheer van bodem, water en natuurlijke hulpbronnen, waardoor de wereldvoedselzekerheid wordt gewaarborgd. Om duurzaam te zijn, moet de landbouw voldoen aan de behoeften van de huidige en toekomstige generaties voor zijn producten en diensten, en tegelijkertijd zorgen voor financiële winstgevendheid, milieuhygiëne en economische en sociale rechtvaardigheid. De wereldwijde overgang naar duurzame landbouw vereist grote verbeteringen op het gebied van hulpbronnenefficiëntie, milieubescherming en veerkracht van systemen. Duurzame landbouw vereist een systeem van mondiaal bestuur dat rekening houdt met voedselzekerheidskwesties in het commerciële en landbouwbeleid om lokale en regionale landbouwmarkten te bevorderen.
Om de doelstellingen van SDG 2 te bereiken, is dus een paradigmaverschuiving in de landbouw nodig. Er zijn verschillende trends van duurzame landbouw die een alternatief willen zijn voor het huidige model, namelijk biologische landbouw, biodynamische landbouw, natuurlijke landbouw en permacultuur.
Organische landbouw
Het komt naar voren als een alternatief voor geïndustrialiseerde landbouw en is de meest erkende trend van duurzame landbouw. Het heeft tot doel menselijke activiteiten te integreren binnen de grenzen van ecosystemen en de bodemproductiviteit te behouden. Daartoe gebruikt de biologische landbouw op zijn boerderijen geen chemicaliën, zoals meststoffen en synthetische pesticiden. Biologische productie en etikettering van biologische producten worden gereguleerd door Verordening (EU) 2018/848 van het Europees Parlement en de Raad.
Aangezien dit type landbouw echter geen gebruik maakt van bepaalde productiefactoren, wordt het door veel verdedigers van duurzame landbouw als beperkend beschouwd en die daarom de voorkeur geven aan het ondersteunen van andere vormen van duurzame landbouw, zoals permacultuur en biologisch-dynamische landbouw.
Biodynamische landbouw
Ontwikkeld door de Oostenrijker Rudolf Steiner in 1924, beschouwt dit type landbouw boerderijen als organismen die holistisch moeten worden beheerd om de integriteit van de boerderij te garanderen. Het recyclen en hergebruiken van hulpbronnen is essentieel, daarom worden dierlijke en plantaardige productie meestal geassocieerd. Biodynamische landbouw benadrukt het belang van preparaten op basis van planten, mineralen en uitwerpselen en ook de afstemming van activiteiten met de astrologische fasen. Momenteel bestaat er al certificering voor biologisch-dynamische landbouw, hoewel dit niet in dezelfde mate is als biologische landbouw. Dit is een landbouwstroom die in toenemende mate wordt bestudeerd door de wetenschappelijke gemeenschap.
Natuurlijke landbouw
Dit gebied van duurzame landbouw begon in de jaren 70 en is gebaseerd op de ervaring van de Japanse microbioloog Masanobu Fukuoka. Het vereist een vermindering van de controle en manipulatie van het landbouwsysteem, waarbij de natuur haar steentje moet bijdragen. Deze auteur verdedigt praktijken zoals direct zaaien, niet wieden en geen gebruik van landbouwchemicaliën. Natuurlijke landbouw heeft geleid tot verschillende duurzame praktijken en wordt beschouwd als de oorsprong van permacultuur.
Permacultuur
Deze term werd voor het eerst geïntroduceerd door de Australiër Bill Mollison en betekent "permanente landbouw". Permacultuur komt overeen met de ecologische engineering van landbouwsystemen, met als doel landbouwsystemen te creëren die "zichzelf in stand houden", aangezien ze ecologisch stabiel zijn met een beperkte tussenkomst. Dit komt overeen met een productieplanningsstrategie om zo efficiënt mogelijk te profiteren van lokale omstandigheden en middelen.
Rol van individuen bij voedselproductie
Hoe kunnen individuen duurzame landbouw ondersteunen? Er zijn verschillende manieren om duurzame landbouw te ondersteunen, onder meer door de aankoop van gecertificeerde producten of de aankoop van producten van kleine lokale producenten. Daarnaast kunnen individuen ook deelnemen aan de voedselproductie door middel van tuinieren of gemeenschapstuinprojecten. Gemeenschappelijke tuinen zijn samenwerkingsprojecten in gedeelde open ruimtes, waarbij deelnemers bijdragen aan het onderhoud van de tuin en een deel van de producten ontvangen. Tuinieren biedt veel voordelen die verder gaan dan de consumptie van groenten en fruit. Tuinders zijn betrokken bij fysieke activiteiten, leren nieuwe vaardigheden en creëren groene ruimtes. Tuinders leren ook de moeilijkheden die inherent zijn aan de landbouwproductie en het werk dat nodig is om voedsel te produceren.
Bronnen
- MacDonald, R., & Reitmeier, C. (2017). Sustainability of the Food System. Understanding Food Systems, 287–338. doi:10.1016/b978-0-12-804445-2.00008-9
- http://www.fao.org/sustainable-development-goals/overview/fao-and-the-post-2015-development-agenda/sustainable-agriculture/en/
- https://www.nature.com/scitable/knowledge/library/sustainable-agriculture-23562787/
- https://www.quercus.pt/artigos-agricultura-sustentavel/3115-tipos-de-agricultura-sustentavel
- https://www.foodspan.org/